پهلوی خوانی
یکته جی یکته جی گیلؤن خشنگ ؤ خوجیر ؤ هونری مزووئن ، پئلوی خؤنی بو. ای مزو بیجار یا باغ و خونه سر انجام گیت و مئمولا عاشق زناکون و لاکوکون مئن اجرا بنه. ایتو ایسه که زن یا لاکوکی یکته دوبیتی یا پهلوی گه روستائن مئن رواگ دشت موحتویت امری خؤند ؤ ایما کس ایمادوبیتیه جوری ویجین گود که اول نفر اوجا ببی.ای مزا تا یه نفر واکتن جی یا یه نفر شعر تمونا بوؤک امره ادامه پیدا گود. زاکون ان گاگلف پئلوی خؤنی مئن نیمئکه گودن. پئلوی خؤنی دیلمؤن و سیاکل و لاجؤن گَستون مئن رواگ دشت.
ویته بوبو " نمایش ها و بازی های سنتی گیلان" نیویسک جی - نشربداکه فرهنگ ایلیا - سیدهاشم موسوی، محمودطالقانی، ولگ:140
پهلوی مقام:
یکته جی گیلون موسقی دزگاوون ایسه که فرهنگ گیلکی جعفر بخش زاد محمودی مئن ایتو بما:
« یکی از دستگاه های موسیقی گیلان - آهنگ پهلوی»
زبان پهلوی یکی از زبان هایی است که از دیرباز در راستای زبان گیلکی وجود داشته و از این رو اشتراکات دستوری و واژگانی با گیلکی دارد. از سوی دیگر در بحث های قبلی به این موضوع پرداخته بودم که گیلکی و پهلوی در راستای هم بوده اند و نمیتوان گیلکی را شاخه ای از پهلوی دانست چرا که در زبان گیلکی واژگان کهن تری از زبان ایرانی باستان یافت می شود که در پهلوی منسوخ شده بود و به کار نمیرفت.
گروهی به اصطلاح از پاسداران و دوستداران زبان گیلکی مدتی است که برای گسترش واژگانی گیلکی دست به کار شده اند.این گروه ها بدون هیچ علم و دانشی خود را پیشروان زبان گیلکی قرار داده و هیچ دیدگاهی جز دیدگاه خودشان را نمی پذیرند. به مخالفت با این موضوع که گیلکی و پهلوی از زبان های خویشاوند یکدیگرند پرداخته و بدون هیچ علمی از زبانشناسی و هیچ گونه مطالعات علمی ، دلیلی علمی و منطقی نیز ارائه نمیدهند و خود را کلانتر بر زبان گیلکی میدانند.
من در هیچ یک از مقالات و نوشته هایم با چنین ادبیاتی صحبت نکرده بودم ولی این گروه که هیچ علمی ندارند بهتر از ارائه ی واژه های بدون ریشه برای زبان گیلکی خودداری کنند و این خود مردانگی میخواهد که در حوزه ای که علمش را ندارند پای ننهند، و یا دست کم ، اگر دلسوز زبان گیلکی اند به این موضوع نگاهی علمی، زبانشناختی، ریشه ای و عمیق داشته باشند و نگاهی قومی نگر و استقلال جویانه برای زبان گیلکی نداشته باشند.
در زبان گیلکی ما در چندین مورد نام "پهلوی" را به کار میبردیم، که این خود اثباتی است به این هم ریشگی.
یکی بازی پهلوی خوانی سنتی و کهن در گیلان است.
و دیگر پهلوی مقام ، که یکی از دستگاه های موسیقی گیلان است.
در باب موارد فوق در پست های بعدی توضیح خواهم داد.
گیلکی ویجین بوبو ترانوون
گلچین ترانه های گیلکی
مرحوم استاد پوررضا:
1- ایشالا موارک
2- نیلبک - بی کلام
3- یه غل دوغل
4- گیله لوی
5- جان گیلان
6- هم نوازی
7- انارِ شآوار
8- هو هو
9- اُهوی زاکون
10- نیلبک
جیراکش واسی دومباله بشین
(برای دانلود به ادامه بروید)
نیویسک نوم: تاریخ گیلان
بنویشته کس: عبدالفتاح فومنی گیلانی
سده : نوهم ، دهم
ولگون:214
نیویسک نوم: تاریخ طبرستان
بنویشته کس: محمد بن حسن بن اسفندیار
سده: هفتوم
ولگون: جلت 1=505
جلت 2=176
نیویسک نوم: تاریخ رویان و تبرستان و مازندران
بنویشته کس: ظهیرالدین مرعشی
سده: نوهم
ولگون : 256
نیویسک نوم: تاریخ خانی
بنویشته کس: علی بن شمس الدین بن حاجی حسین لاهیجی
سده : نوهم
ولگون: 453
هوزارش(توضیحات): گیلون دئباره نیویسک، تاریخ گیلان و دیلمستان دومباله.
نیویسک نوم: تاریخ گیلان و دیلمستان
بنویشته کس: سید ظهیرالدین پور سید نصیرالدین مرعشی
سده: نوهم
ولگ:613
.jpg)
خواستگاری؛ فارسی واگردان
خواستگاری؛ ترجمه ی فارسی
یه شو بشوم زن غــــازی برای مشتی قُلــــی مشته قلی چه کارا ؟ مهندسی بیکارا مشته قلی چی دانه ؟ الون هیچی ندانه آخر چر ندانه ؟ جواب بدا قلی پیر. الون هیچی نداره/ آخه چرا نداره؟/ پدر قلی جواب داد هر چی داشتیم بفورتیم بیجارونه بفورتیم می باغونه بفورتیم زردگو بفورتیم هرچی داشتیم فروختیم/ شالیزارها رو فروختیم/ باغ هامونو فروختیم/ گاو زرد هم فروختیم خرج دانشگاه بودم قلی مهندس چودم قلی الون آماده خو اینه که داماده. خرج دانشگاه کردیم/ از قلی مهندس درست کردیم/ قلی الان آمادست/ خوب داماد همینه دیگه اگر قلی ندانه آدم خوبی ایسه پیرکه خوبی دانه مارکه خوبی دانه اگر قلی هیچی نداره/ آدم خوبیه/ پدر خوبی داره/ مادر خوبی داره خاخور خوبی دانه اخلاق خوبی دانه رفتار خوبی دانه بیرون هیچی نخونه. خواهر خوبی داره/ اخلاق خوبی داره/ رفتار خوبی داره/ غذای بیرون نمیخوره(ول خرج نیست) عروس پیر، گب بما اخلاق و رفتار که نشد زن غازی این که نشد دامادی پدر عروس حرف اومد / اخلاق و رفتار که نمیشه خواستگاری / این که دامادی نمیشه این که نشد زندگی مهریه چندته دانه یه ته وگرسه بوته بگیر 1000 ته سکه این که زندگی نمیشه / مهریه چند تا داره/ یه نفر برگشت گفت/ هزارتا سکه بگیر دانی هدی ؟ نه نه ندانیم بُگو 500 سکه دانی هدی ؟ نه نه ندانیم. داری بدی؟ نه نه نداریم بگو 500 سکه داری بدی؟ نه نه نداریم عروس مارم گب بما مال و اموال ندانی مادر عروس حرف اومد / مال و اموال نداری مهریه که ندانی آپارتمون ندانی کار خوبی ندانی ماشینکه هم ندانی مهریه که نداری / مال و اموال نداری / کار خوبی نداری/ ماشینم که نداری تو می بگو زن واسه چی تو خوانی لاکوی خوانی بکوشی کار امرا بدوشی تو به من بگو برای برای چی زن میخوای/ دختره میخوای بکشی/ با کار بدوشی امو لاکوی هندنیم و هندنیم مفت و مثل هندنیم ما دختر نمیدیم و نمیدیم/ مفت و این جوری نمیدیم قلی که پیر گب بما قلی اونه دوس دانه خیلی هم دوس دانه پدر قلی حرف اومد / قلی اونو دوست داره/ خیلی هم دوست داره خدارو شاهد گینیم هر چی دانیم فورشنیم هر چی دانیم مهر کونیم خدا رو شاهد میگیریم/ هرچی داریم میفروشیم/ هرچی داریم مهر میکنیم یته پراید هینیم صبح تا غروب گاز دنیم گُلی که راضی کونیم . یک دونه پراید میخریم/ صب تا غروب گاز میدیم/ گلی رو راضی میکنیم غم خوبه ویگینیم شادی باهم سهم کونیم غم خونه رو ورمیداریم/ شادی رو با هم نصف میکنیم هندنیموی هندنیم لاکوی امو هندنیم مفت و مثل هندنیم
نمیدیم و نمیدیم/ما دختر نمیدیم / مفت و این جوری نمیدیم لاکوی بقض بترکس اینه پیری دپرکس خلاصه اون گب بما اونه چوشم اشک بما بغض دختر ترکید / پدرش از جا پرید ، خلاصه اون حرف اومد / چشمای اون اشک اومد لاکوی بوته او بوبا اوی اجی الون هیچی نخوانم مهریه مونخوانم دختر گفت / ای بابا / ای مامان / الون هیچی نمیخوام / من مهریه نمیخوام یکته اطاق مو خوانم یکته چراغ مو خوانم یه مثقالی خرت و پرت یه دونه اطاق من میخوام / یک دونه چراغ من میخوام / با یه مثقال خرت و پرت طلا ملا نخوانم فقط قلی مو خوانم طلا ملا نمیخوام/ فقط قلی رو من میخوام پیر بوته تام بزن کی تا بوته گب بزن تی زبون گاز بگیر تی دهن اوبکش پدر گفت ساکت شو! / که بهت گفت حرف بزن/ زبونتو گاز بگیر / دهانتو آب بکش بشو آواره ببو لاکوی دل بشکسه چشم ارسو فوسسه برو گم شو / دل دختر شکست / اشک چشمش جاری شد چند شو وچند روز ببو قوت و غذا نخورده خو گب هیچکه نوته چند روز و چند شب شد/ غذا و قوت نخورد/ حرفشو به هیچ کس نگفت داییم خو گریه بوده غصا خو دیل پوروده بوده مدام گریشه خودش رو کرد/ دلش رو با غصه پر کرد تا که یه روز ابری بو کوهونه می بیته بو تا که یه روز ابری بود/ کوه ها از ابر گرفت بود دنیا اینه تارا بو بو همه جا اینه غمین بوبو دنیا براش تاریک شد/ همه جا براش اندوهناک شد رادکته روخولب نگاه بوده باغونه نگاه بوده دارونه گوش بدا بولبلونه راه افتاد به کنار رودخانه/ به باغ ها نگاه کرد/ به درخت ها نگه کرد/ به بلبل ها گوش کرد نگاه بوده سنگونه نگاه بوده راهونه چشم انتظاری بوده قلی که ییدانوده به سنگ ها نگاه کرد/ به راه ها نگاه کرد / چشم انتظاری کرد/ قلی پیداش نبود
یه شب رفتم به خواستگاری/ برای مشتی قلی
مشته قلی چی کارست؟ مهندسه بیکاره/ مشته قلی چی داره؟
مدتی است که اشخاصی که سود و منفعت آن ها از ایجاد این دعواها و ادعاهای واهی مشخص نیست، گردنه ی حیران گیلان را متعلق به اردبیل دانسته و در شبکه های مجازی به جنگ و جدال میان مردم گیلان و اردبیل دست یازیده اند. این گروه بدون هیچ دلیل به چنین یاوه گویی هایی پرداخته اند و دلیل قانع کننده ای نیز نمی آوردند.
«گردنه ی حیران از آن گیلان بوده ، برای گیلان نیز خواهد بود»
کمی به پیشینه ی دو استان گیلان و ادربیل برگردیم. گیلان دارای تمدنی و پیشینگی ای بیش از 12000 سال در تپه های مارلیک رودبار، املش و در اقساء نقاط دیگر گیلان است و یافته های باستان شناسی گواه این موضوع است. تمدن پیشرفته و درخشانی که صنعتی بسیار پیشرفته داشته و کهن ترین ادوات کشاورزی یافته شده نیز از رونق کشاورزی این دیار در ده هزاره ی قبل خبر میدهد.
از سوی دیگر گیلان کهن ترین سکونتگاه شناخته شده که قدیمی ترین اسکلت انسان در جنوب گیلان یافت شده است. حال اردبیلی که از آن کمتر نامی آمده ، مدت ها تحت سیطره و نفوذ گشنسپ شاه (از شاهان مقتدر گیلان در اواخر دوران اشکانی) و فرخان کبیر(از شاهان مقتدر گیلان که دمار از روزگار تازیان در آورد) اکنون به داشته های ما دست اندازی کرده و از آن خود میداند.
اردبیل نیز دارای پیشینه است در این شکی نیست. نام اردبیل نامی کهن و پارسی باستان است. اردبیل در اصل لغت پارسی باستان آرتاویل است که متشکل از دو بخش (ارتا : یعنی مقدس + ویل : یعنی شهر ، روستا ، آبادی-همریشه با village انگلیسی) است. ولی آیا دارای هویتی جدا بوده؟
اردبیل تا قبل از انقلاب استان نبود و پس از انقلاب تا سال 1372 استان نبوده. یعنی اردبیل تنها 24 سال است که استانی مستقل شده حال چگونه مدعی مناطق گیلان میشود که از دیر باز نه تنها استان بلکه سرزمینی مستقل و نیمه مستقل بوده. گیلان مصادف با تمدن های بین النهرین دارای حکومتی مستقل و قدرتمند بود، آمارتی های در این دوران بر گیلان حکومت رانی میکردند و بارها و بارها حملات اقوام بین النهرین را دفع کردند و هیچ گاه تسلیم و باجگذار آن ها نشدند. در دوران مادها نیز اوضاع بر همین منوال بود و ایشتوویگو از شاهان ماد بار ها قصد تسخیر گیلان کرد که ناکام ماند. در دوران هخامنشی نیز در کتیبه های شاهان هخامنشی نامی از سرزمین گیلان و کاسپی به عنوان سرزمین های باجگذار و ذی نفوذ خودشان برده نشده است و جنگ اردشیر با اقوام گیلان در اواخر دوران هخامنشیان نیز گواه این حقیقت است.در دوران حکومت اشکانی و ساسانی سرزمین های گیلان و تپورستان به طور رسمی سرزمین های نیمه مستقل شمارده میشدند، بدین صورت که تمامی والی های و استانداران کشور از شاهان مرکزی تخت (شاهی و حکومت) سیمین(نقره )میگرفتند ولی شاهان این دیار تخت زرین که برابر با تخت شاهنشاهی خود شاهان اشکانی و ساسانی بود میگرفتند و سکه به نام خودشان میزدند. این موضوع خود نشان دهنده ی این است که سلطه و پادشاهی شاهان گیلان و تپورستان از سوی اشکانیان و ساسانیان شناخته شده بود. البته موضوع بحث در ملوک الطوایفی بودن اشکانیان نیست ؛ بنابراین وارد این موضع نمیشویم ولی همین را بگوییم که زمانی که اردوان اشکانی از اردشیر بابکان شکست خورد و به دست وی کشته شد گیلان و تپورستان تحت سلطه ی شاهی مقتدر به نام گشسپ شاه بود که اردشیر در مصاف با وی به دشواری برخورد و حتی دست به دامن موبد موبدان خو برد که سرانجام دو طرف نیز تن به مصالحه دادند. این خود نشان دهنده ی این موضوع است که گیلان آنچنان تحت تاثیر حکام مرکزی نبوده.
حال جالب است که در تمام این دوران اردبیل و بخشهایی از اردبیل جزیی از گیلان شمرده میشد.
حال با چنین شرایطی جماعتی ، گستاخی را به حد خود رسانده و تالش و آستارا را نیز از آن اردبیل می دانند. این جماعت یا تاریخ را یا نمیدانند یا فراموش کرده اند و یا نمی خواهند بدانند. تمام حقایقی که پیشتر گفته شد گواه بر پهنه ی گیلان تا خود اردبیل را داشته و از سوی دیگر زمانی که تازیان همچون گله های ملخ در ایران جولان میدادند ، تنها نقاطی از ایران که باقی مانده گیلان و تبرستان بود . فرخان کبیر از شاهان گیلان بود که از کوهای تالش تا کوه های تپورستان و آن سوی آن را از تازیان پاک میساخت. در تمام این دوران یکی از شهر های تاریخی تالش نشین در مناطق تالش کنونی با نام دولاب از پایگاه های مهم شاهان گیلان بود. این موضوع نیز نشان از حضور تالش ها در این مناطق از دیرباز دارد و این که تالش ها و گیلک ها در یک دیار در کنار یکدیگر زندگی کرده اند.
از پایمردی گیلانیان در مصاف با بیگانگان مقدونی ، تازی ، مغول و ... نیز بگذریم. زمانی که همه ی کشور در دست بیگانگان بود ولی مردانی از این دیار پرچم ایران برافراشته نگاه میداشتند. ما با اقوام ایرانی هیچ جنگ و ستیزی نداریم و در دل به همه مهر و دوستی می ورزیم ولی از این مهر و محبت استفاده ی سوء نبرید. اردبیلی که هیچ یک ازین نام نشان های آشکار مارا در تاریخ به یدک نمیکشد به حدود استان خود قانع باشد و خواهان بیش از آن و چیزی که از آن او نیست نباشد.
«گردنه ی حیران ، قلب تپنده ی گیلان»
قعطه ای ازکتاب عودل رحیمکه قدید شاعرمنظومه دیلمی رودباری نوشته احمد بابائی دوگاهه (اسرافیل)راتقدیم میکنم:
گلسوا بگوت شکوفه جون/پاواش بشه تنیسر /امه دکن تنیرا/زی واش دتر شو دکت /ته بلا مه سرا بکت /شکوفه خونم تنیر اوکورد /اتش اوکورد چه اتشی /شولع ولوول کورده/گیزی بزع تنیرا/اوشه بزه اون دورا/گهنه حصیرا بگند /بنشت حصیر گوشه/سرخ تنیر اتش شکوفه سپده دما/ بکورد سرخ نارنج /شکوفه مگو گل وول /عزیزه چیه ی/فارسون لهجه خوشگل.
برگردان فارسی:
گلسبا گفت شکوفه جان /پا شو برو هیزم بریز تنور را روشن کن /زود باش دختر دار ه شب میشه /شکوفه خانم تنور را روشن کرد /اتش درست کرد چه اتشی /دوره وبره تنور را جارو کرد /ابپاشی کرد حصیر کهنه را پهن کرد ونشست گوشه حصیر / سرخی اتش تنور /صورت سفید شکوفه را مثل نارنج سرخ کرده بود /شکوفه نگو مثل گل دوست داشتنی به لهجه فارسی خوشگل .
بنویشته یه ایدامه بشین
.
.
.
1- همسایه لاکوی (گیلکی شرقی) ، عاشورپور
تی چوشمون آشئنای ،، همسایه لاکوی همسایه لاکوی
تی سر تا پا طلای ،، همسایه لاکوی همسایه لاکوی
...
گونن می دیل تی پادشای ،، همسایه لاکوی همسایه لاکوی
2- مهتابِ شبان (گیلکی غربی) ، عاشورپور
گوشه ای از ترانه: تی زولفان یار شانه نزن /// تی زلفان کر چی بگم من
3- لاکو جون (گیلکی شرقی) ، عاشورپور
وقتی کی هنه شونه به سری لیله کو سامون / سبزه بونه بوپته خلی عین تی دامون
مو بزم می گب از ته دیل لاکو جون / هی بلیتم و هی ببیشتم لاکو جون
بمـــــــــــیرم تی اسلــــــــک مرجونه / دیل کی تی دور و ور برگردم ... مو محاله تی جی برگردم
4- می عزیز بوبو بی قرار ( گیلکی غربی)
گفتی تی برایم ا بهار/ بهار بوشو تو نمویی یار /// تره یار کشم انتظار
اطلسه چادر تی سر بنا بی / تی بَی می ور یار قول بدا بی
همه شب می چومان بیداره / تی واسی لاکو جان خوابی ناره
5- نوکون ناز (گیلکی غربی) ، عاشورپور
دو چوم دری پور از راز .... نئرم غیر از تو غمخوار
6- کوکبی جان ، کوبی جانای (گیلکی غربی) ، عاشورپور
بیه بشیم بال به بال دریا کناران ... کوکبی جان / کوبی جانای
زود بدن تی مار خبر ....
7- شیرینی لاکوی ، (گیلکی غربی) ، عاشورپور
اطلاعیه ی مهم خدمت همراهان سایت ورن:
ضمن سلام و سپاس فراوان خدمت همراهان و هم گامان وب گیلکی ورن ، جهت اطلاع شما دوستان این پست را نشر دادیم.
شما ازین پس میتوانید موضوعات و مطالب خود را در سایت ورن به رایگان و آسانی نشر دهید. برای اینکار از ستون چپ ابزار ها ، در بخش "جیگه دم و دزگاه " ثبت نام را بزنید.
و در صفحه ی باز شده ی زیر :
پس از کامل کردن بخش های الزامی ثبت نام را زده و در سایت عضو شوید. سپس میتوانید مطالب خود را با ما به اشتراک گذاشته و پس از تایید مطالب شما توسط مدیریت تارنما ، پست شما در وبلاگ ورن ثبت شده و نشر داده خواهد شد.
با سپاس خدمت شما دوستان
نکته : کسانی که در انجمن سایت ورن عضو شده اند میتوانند از با همان نام کاربری و رمز عبورشان در انجمن از طریق مسیر اول در عکس نخست ، بخش ورود به سایت نیز داخل شوند.
نکته : کسانی که در سایت عضو شده اند میتوانند به همان نام کاربری و رمز در انجمن ورن نیز وارد شده و فعالیت داشته باشند : www.varena.lxb.ir/foum
سوواین سر «suvayn-sөr»: سر صبح
- معادل سازی : سوواین : صبح
دیشو «dishow» : دیشب
پسین شو «pasin-show» : پریشب
زواله «zөvalө» : نیمروز
پس چم «pөs chөm» : غروب
آفتو شوران «aftow-shuran» : غروب
آفتو سوزئن «aftow-suze:n» : طلوع
دامیشکان «damishөkan» : گذشته ها
- معادل سازی : دامیشکان:باستان
یندر «yөndөr» : هنگام
سرونی «saroni» :دور زمان
- معادل سازی : سرونش«saronөsh» ، سرون«saron» ، سرونی «saroni» : ساعت
دیو فلاستوت «div-fөlasut» : ستاره ی دنباله دار
خوره زردی «xurө-zөrdi» : باختر ، مغرب، غرب
نئسا «nө:sa» : جنوب
خورته «xurtө» : خاور ، مشرق ، شرق
مانگه تاو «mangөtaw» : مهتاب
گرکه «gөrakө» : دایره ، کنایه از دایره و فلک البروج است.
شیشک «shishөk» : خوشه ی پروین
- معادل سازی : گرک ، گرکه : دایره ، پرهون
گرتک «gortөk» : آذرخش
گُرخانه : رعد ، تندر
آسیمون کَت :شهاب سنگ، شهاب
توتوغ توتوغ : بازتاب نور
- معادل سازی : توتوغ : بازتابش ، انعکاس ، بازتاب
سو : نور ، روشنا
فنه «fөnө» : دوره
.
.
برگرفته از کتاب گاهشماری گیلانی - مسعود پورهادی ، انتشارات دانشنامه فرهنگ و تمدن گیلان
اسپــرو او بومـــه لولــع لولـع/خبـر بوردن مــه یار خیـــلی معلولـــع
بشه یارابگو معلولیت چیست/دلا بامون بکن دوشمن سگ کیست
نوشته احمد بابائی دوگاهه(اسرافیل)
دریای کاسپی
چه نامی را می پسندید؟
- کاسپی
- کاسپیک
- کاسپین
- خزر
- هیرکان
- گیلان
- مازندران
- ورکانه
- فراخکرت
- و یا نامی دیگر ...
کدام را می پسندید؟ مدت هاست که بر سر نام این دریا در درون کشور جنگ و دعواست که نام این دریا نباید خزر باشد ، چرا که خزر نام اقوام بربر و غیر ایرانی شمال قفقاز بوده و ما نباید نام دریایمان را که از دیرباز بیشترین تسلط را بر آن داشته ایم و پیش از آنکه اقوام بربر اسکیت و سکایی شمال سیبری کشتی ای در آن بیندازند نخستین کشتی ها را ما در آن انداختیم ، به نام اقوام دیگری بخوانیم. خوب درست است و بی منطق نیست. کهن ترین اقوام حاشیه ی دریای کاسپی، کاس ها بوده اند و امروزه جهان نام کاسپین(caspian) را به عنوان نام رسمی ای دریا میشناسد ، اما در ایران بر سر آن جنگ است. در داخل کشور گروهی همان نام کاسپین را برای آن می پسندند ولی کاسپین نامی انگلیسی است. این گروه توجه داشته باشند که برای فرار از نام خزر به نام انگلیسی کاسپین پناه نبرند. چرا که کاسپین از دو عبارت کاسپی + ان(caspi+an) تشکیل شده است که عبارت دوم برابر همان (ی) نسبت در فارسی و (ایک) در گیلکی کهن است. بنابر این اگر به دنبال نام فارسی برای این دریا میگردید ، کاسپی و یا کاسپیک درست تر است.
اما از نام های دیگر که آمده همچون مازندران و گیلان ؛ این نام ها به خاطر همجواری این دریا با این دو استان است گرچه از آن دو در شاهنامه ی فردوسی نیز دیده میشود.
ز دریای گیلان چو ابر سیاه / بیامد دمادم به ساری آن سپاه
هیرکان و ورکانه نیز نامی است که در دوره هایی از تاریخ به نواحی پارت و گلستان کنونی گفته میشد و به همین دلیل نام این دریا را نیز هیرکان و ورکانه می خواندند.
اما در باب نام هایی همچون ورن و فراخکرت باید گفت که نام اولی در اوستا آمده که به سرزمین گیلان اطلاق شده و نام دومی کتاب های پهلوی بندهشن و دینکرد آمده است و دقیقا مشخص نیست که کدام دریا منظور است. عده ای با توجه به اینکه خاسگاه آرییاییان را سواحل ( و گرداگرد) دریای کاسپی می دانند آن دریا را همین دریای کاسپی (خزر) دانسته اند. ولی استاد مهرداد بهار این دریای فراخکرت را همان اقیانوس هند خوانده است. فراخکرت در واژه به چم بزرگ ، بزرگ شونده( چرا که در بندهشن آمده که این دریا چند مرتبه بزرگ شده است؛ شاید به پیشروی آن در خشکی اشاره شده باشد) ، فراخ شده و معانی از این قبیل برداشت میشود.
در این تصویر به خوبی میتوان دید ایرانیان باستان از جغرافیا جهان را یافت. البته باید گفت که ایرانیان تا شرق آفریقا را میشناخته اند چنانچه یونانیان مناطق شرقی چین را آسیا را تا غرب و مرکز (ایران بزرگ) میشناخته اند.
در تصویر فوق دریای فراخوکرت(فراخکرت) مشخص شده است. در نقشه و درون دریای فراخکرت خشکی ای به نام بیشه ای در فرودفش مشخص شده که شاید جزایر جنوب شرق آسیا و یا اقیانوسیه باشد. در پیرامون جهان رشته کوه فراگرفته است. در تصویر پایینی تصویری بهتری از شناخت ایرانیان باستان خواهید یافت.
در نقشه فوق ارزه همان چین و ماچین است.
دشت تازیان همان شبه جزیره ی عربستان
سوه همان آفریقا است.
روم همان اروپا
و شاید واوروبرشن و واوروجرشن همان سیبری و قطب شما باشد.
تصویر کلی جغرافیای قدیم در دید ایرانیان باستان:
اما من میخواهم شما را با نامی که در کتب قدیم برای دریای کاسپی آمده اس آشنا کنم : زراه اکفوده(zrah akfudah) . زراه در زبان پهلوی به معنای دریا است و اکفوده یا اکپوده به معنای کبود است. علت این نامگذاری برای دریای کاسپی رنگ تیره و کبود رنگ آن است. که البته این رنگ تیره و کبود به خاطر آب آن نیست بلکه به خاطر رنگ تیره ی خاک و بستر آن است که رنگ دریا کبود دیده میشود. بدین صورت در فارسی میشود دریای کبود و در گیلکی میشود کواُد دریه(ko'o:d daryae ).
آمار مطالب
آمار کاربران
آمار بازديد