تاتی زوونی ایسه گیلون نسومِ میون(عمارلو و...). ولی ویشتر قزوین مین ایسن.گرچی گلفه وار البرز و سمنانِ(کلسیا) و زنجون و البرز مینم ایسن.تاتی علاوه بر ای که گیلکی و تالشی امره نزدیکی دنه آذری باستانی امرم خیل مُونه. تاتی زوان نابودی تالشی و گیلکی ویشتره چره که گلفه واره و یکته استان مین توان کامل ندنه و تاتون خوشونه زبون فراموشه کَه′دَرن.
تالشی یکته جی گیلون زوونون ایسه که خودش خوشه به گویش و لجه دنه. تالشی غیر پارسی میانه ، پارسی اوستایی و باستانه خیلی نزدیکی دنه و خیلی شون تالشی زبون ارگتیو(باستونی زوونون موسون) خونن.
تالشی سوته گویش کلی دنه و هر شهری خوشه واسی لجه ام دنه:
| تالشی | ||
|
جنوبی (نسومی) |
مرکزی(میانی) |
شمالی (کلسیا) |
تالشی نسومی:گیلون خورخوس نسوم(جنوب غرب) مین که ماسال و ماسوله گب زنن.صومعه سرا و رضوان شهر و فومن مین تالش زوانون ایسن.
تالشی میانی: تالشی که هشتپر و رضوان شهر مین و ایشونه توابه مین تا آستارا نزدیکی رواج دنه.
تالشی کلسیا: آستارا جی تا آذربایجان(شمالی) مین که ایشونم گویشی دنن که شمالی گونن.
امه یک ملیون دوویست هَزار(1.2 ملیون) تالش زوان دنیم.
کلسیا:شمال،شمالی
خورخوس:غرب ، غربی
خورتُوو: شرق، شرقی
نسوم: جنوب
گیلکی یکته جی کلسیا زبونون ایسه که پارسی پهلوی امره خویشاوندی دنه.هینه واسی اینه دستور زبون فارسی امره فرق کُنه. گیلکی مین کونیش و واجگون غیر فارسی دنیم.گیلکی صرف کونیش فارسی بیشتر ایسه ایشون موسون:
بوشودنم/بوشودرم: ای کونیش فارسی مین بنه : رفته دارم ، که معنا ندنه.
مو تهرون بوشودنم: من تا به حال تهران رفته ام ( که فارسی مین ایتو گونن: من تهران رفته ام ، که اینه گیلکی مین ایتو گونن: مو تهرون بوشوم)
ولی هنده با ای حیساب درسی کیتابون مین گیلکیه نیویسنن : گویش. ای بیخردون هیچی لهجه و گویش و زبون مین ندونن که ایتو چرت چولا نیویسنن.ای جور ادمونن که همش دیگر زبونن سر مین زیه درن و با ای که اوشونه باره هیچی ندونن همش خوشونه صاب نظر دونن و واتوره گونن.
گیلکی زبونی ایسه که خودش گویشون و لجوون دیگریم دنه:
گیلکی بیه پس(خورخوسی) : استونه اشرفیه که او طرف تر بشیم گیلکی غالبه که مردوم ای گویش امره گب زنن. رشت و اینه توابع، انزلی و فومن ، شفت و تالشون همسادگی مین ای گیلکی رواج دنه.هر شهری میِنَم تفاووتونی دنه که ایشون زبون لجه خونن: رشتی لجه ، انزلی لجه
گیلکی بیه پیش(خورتُووی) : آستونه اشرفیه به ای طرف تا مازندرون خورخوسه مین.آستونه ، لاجون ، سیاکل ، لنگرود ، رودسر و ایشونه توابع[جوگه نشینون]، (تا گالشونه- نَسومِ جی-همسادگی) و رامسر مینم و مازندرون خورخوس مینم رواج دنه. بعضی شون ای گیلکیهِ گونن طبری گیلکی.هر شهری میِنَم تفاووتونی دنه که ایشون زبون لجه خونن: سیاکلی لجه لجه ، لنگرودی لجه ، لاجونی لجه
گیلکی گالشی: ارتفاعات و گیلونِ کوفستونونِ [خورتُوو مین] گب زنن. املش و لنگروده ارتفاعات و گیلون خورتو کوفستون مین رواج دنه. خیلی شون ای گیلکیه جز گیلکی بیه پیش دونن.
ایرون مین سه ملیون و پونسد هَزار(3/5 یا 3/2 ملیون گیلک زبان) نفر گیلکی زبون دنیم.
یار یا پی وندی
دلی دارم یخش کرده یاری وینده را شخش کرده
یاری کن دوره منکا دلش نی پوره منکا
اول باید نزدیک آبوم سلام علیک عینه ببوم
دوم باید کاری ببو یارم منکا راضی ببو
سوم باید گفی ببو زندگی را رنگی ببو
چهارم باید زنگ بژنی قول و قرارون بنری
پنجم باید لالون واته دلمون نی کاره سوته
زوون : تالشی - گویش:نَسومی - لَواز(لجه):ماسالی
«روشون ببﬞ»
روشـــون ببﬞ، ببﬞ وَشـــتَن، ستاره
ویجیـــنر کـــرده خـوب، نخــوا دواره
وخـتی چــــرا آبی، آفــــتاو، ربار تﬞ
یعــنی کﬞ استـــیره دایــم ســـواره
یعـنی آتـــش به دیـلـــیره همیشه
یعـــنی آکـــرده کـیلــــیره همیشه
گلی غومچه مونی داری سری کو
یعــنی کﬞ تﬞ داری بنــیات و ریشه
تﬞ حـــلاجــــیره، مستــــیره، اَلالَه
همیشه ســـوزیـره و کیشه خاله
پیـلَـه دریایـْـره و سَــوَلُــــــونی تک
نمـــونی تﬞ بَه کــندالـــــون و چالَه
یعــنی جانـــــر بَه دنـیا بی قـــراره
یعنی اشـتﬞ وجـــــود اِسته باهاره
یعنی کﬞ استـــیره همیشه باهــار
تیجه ره یـْره، گلی مـــونی، ستاره
یعنی اشــتﬞ وجــــود چنگه، چغانه
یعنی شعـــری مـونــو اشتﬞ باهانه
یعنی دریا به جانـــیره و خوشــدیل
یعنی شــادی اِسته اشـتﬞ نشانه
سحري سوكوله خونه زنه جار آهاي مردم اوپابا زو خبردار
شبي بشّه شما عمره صُب آبه صبي نيّه كسي عمره اميدوار
***
***
***
***
كيلگ ت هني به غمزه وشتن داري
از غمــــــزه امن خيال كشتن داري
ثابت قـــــــدمي به فكر اشتن الان
فرصـــــت آكري ميل دوشتن داري
كيلگ ت هارو چه بي قراري داري
همنه كه وينم اي انتظاري دار ي
هرچه ددسم هوش وحواس ندار ي
گويا كسيم ســــــــر فراري دار ي
هارو كيلك ات آواره وينــــــــــــم
ميان كيلگان كناره وينـــــــــــــــم
امين وازي مده آوشــــــــن دوزي
بشي هرجا اته سواره وينــــــــم
دلبر ته هارو عجب كه رو گرداني
هرفكر كرم ته والي و حيـــراني
همنه كه وينم ته اي خيالي داري
گويا آشون جاي دگر مهمانــــــي
ویته بوبو ویکیپدیا مین:
تاتی زوون
گویشونه:
- اسفروین
- سگزآباد
- شال
- آران
گویش اسفروینی
|
در گویش سگز آباد
|
در گویش شال
|
تاتی کونیشون
|
رساندنarasendon رسیدن arasesan افتادن ikatan انداختن ijayntan نشستن neshtan خرد کردن - ریز کردن benjaton بریدن berian ریسیدن reshtan دیدن vintan رفتن shian اجازه دادن - امکان دادن ashtan آمدن omian آوردن aydan |
شیر خوردن از مادر (حیوانات) shet akhardan شیر دادن به بچه حیوانات bochobAndon نگه داشتنن - متوقف کردن nia dashtan خواباندن bokhosondan خوابیدن khotan مردن mardan دوشیدن doshesan دوختن dotan گفتن vaatan زیر دندان خرد کردن bookooroojoston کشتن - ذبح کردن bookooshton ساییده شدن boosoonoston شکستن beshkeston شکاندن shekastan |
ریختن - به زمین ریختن ikardan با دست فشردن boshghAloston شستن shoordan قطع کردن bosAndon قطع شدن - جدا شدن bososton ساییدن - آسیاب کردن bossovoston جا انداختن - در جای خود قرار دادن der antay واژگون کردن agardenesan خاموش کردن ikoshtan پاشیدن opAtan گرفتن igatan نهادن (بر جایی نهادن) nayan گذاشتن به زمین همراه با رها کردن hArengaton گم شدن (غیر قابل پیدا شدن)avir abian |
پرتاب کردن ijayntan عقب افتادن peykaton جلو افتادن pish ikatan در جلوی خود نگهداشتن pishgatan رها کردن sarAdAyan از بین بردن - برانداختن varengatan برگرداندن - بازگرداندن vegardAndon برگشتن vegardoston لیسیدن velishton برداشتن vigiton برگشتن agar desan باد دادن خرمن - افشاندن خرمن voshAndon با دست زیر و رو کردن voshkaloston دریدن - پاره کردن vozarAndon |
عمارلویی
- تاتی: خوجچیر = پهلوی: حوچیر، حوژیر = پارسی: خوش چهره، خوش گل، زیبا. نمونه: چه خوجچیرَ بی؟! = چه خوشگل شده؟!
- تاتی: پیلّه = پهلوی: پیل = پارسی: بزرگ. نمونه: آشآن پیلّه بیبین. = اونا بزرگ شدن.
- تاتی: بیشیَن = پهلوی: بشدن = پارسی: رفتن. نمونه: اَما بیشیم. = ما بریم.
- تاتی: زوؤان = پهلوی: زوؤان = پارسی: زبان، زبون. نمونه: مُنی زوؤان دِ بوگوتی. = از زبون من گفته.
- تاتی: زیندَگی = پهلوی: زیندَگی = پارسی: زِندِگی. نمونه: اَما زیندَگی نُکُدیم. = ما زندگی نکردیم.
- تاتی: نآم = پهلوی: نآم = پارسی: نام. نمونه: آنی نام اسفندیار بِه. = اسمش اسفندیار بود.
- تاتی: دیه = پهلوی: دیه = پارسی: دِه. نمونه: جیریندیه دِ بِیمین. = از جیرنده اومدن.
- تاتی: سرشب = پهلوی: سرشب = پارسی: عصر. نمونه: سرشب بازار دِبَست. = عصر بازار تعطیل کرد.
chal’ask, chak chak: خالون بشکنین سیدا(صدا)
chap chap : کوچتی خلون بشکستن سیدا گونن.
gump: کتن چیز سنگین
kakara: درازه دار خنده گونن.
marra: گو سیدا او زمات که که لیشه(منده) دخونه دره.
miyA miyA: پیچه سیدا
fashta fasht: نرّه گُو(ورزه) و وَراز(گراز) فترکسن زِمِت(موقع).
ham ham : سگ لُوگودن
shao shap : شَلَه دَه وارون سیدا.
shar shar: اُوِ کلسَن صیدا و وارون وارسن صیدا.
garas garas: کلوشکن سر و سیدا گونن.(او زمات کاتیک مرغونه نِنِه)
juk juk : چیرِک و چوشنک سیدا گونن.
kukuru kuku: تَلِه اواز گونن.
jusk jusk: گرزه(موش) و پرندگون اوا ایتو گونن.
jur jur: ایشکم سر سیدا.
yasti:تنفر
hishtA;kaseta: کرک و تله دورگودن واسی
ise: نجاست دورهَ بون
chast: بوزه راه بردن واسی.
has: ایسن حَیوُن.
Axash:لیذت ببردن.
hul’u: بیله (اردک) دخوندن
hA: تایید بُودن-eha
hAsh: هوشدار یا ایسن بوز و اسپ
chax : سک دوره گودن
hazhgA: حیون تحریک بُودن فترکسن(حمله کردن) واسی
vAy: درد و رنج
Ax:درد و رنج-ush
ax:افسوس بُخوردن
hAy: ادم دخوندن واسی.
huyu: وحشی حیونون دور کودن.
he: راه بردن گُو و اسپ
AA: خُو گودن زاک
pish: دخوندن یا ویروتن(فراری دادن) پیچه
لغت:واجه
آپلود : جُو̌ راکِش
دانلود : جیر̌اکش
انباشتن : وانارستن، وناراستن
مخلوط کردن : ویر̌اشیِن( آراستنم بنه)
اتصال : خال
غرور : تَنام
غمگین : دیل بیته کس ، دیلحزین
لال : کَرَس
مژگان : میلان
خراشیدن : فکَلاشتن
غارت کردن : بِتَروَسسَن ، بتروستن.
خاطره : نامجه
هدر دادن ، دور ریختن : دَگَلَه̌ دن
سازگار شدن: او̌بر̌دن
فعل : کونیش
فعل مرکب : تویِم کونیش
جوهر ، گوهر : چِرنیل
وبسایت : لاجیگه ← وب انگلیسی زوون مین بنه تار ، بافته بوبو و سایتم بنه مکان ، جا – که لا یا لاه ، لاس گیلکی مین وبِ معنیِ دِنه جیگه هم سایت معنی دنه.
پاورقی: جیر نیویس
سرتیتر: جو̌رنیویس
باز، دوباره : هنده
الان، حالا: نون ،هسا ، هسه
استخوان: خاش
غضروف: تر̌ه خاش
گیر دادن: وا̌ک̌تن
دلیل، علت : بو̌ وَش
نوع، گونه: جور
خاموش کردن: برقی دزگاوؤن واسی؛ دکوشتن
روشن کردن: برقی دزگاوؤن واسی؛ و̌ایتن ، واگیتن
پنهان کردن ، پنهان شدن زیر چیزی: جوکودن
بستن(در و ...) : دزی̌ یِن، دَوَستَن
متن : وُ̌وت
پیچیدن، پخش شدن چیزی(ناخوشی ، شایعه ...): دیپیتو̌ وِن
معاصر: زماتین
عشق: تنخایی
حاشیه: گیجیگ
مقاله ، جستار : وانیویس
چیدن: دچین
جمع کردن: فیچین
خراب کردن: واچین
حمله کردن، تاختن : فَتَرکِستَن،فترکسسن
تور : دیوانه ، وحشی ، پریشان(غیر متمدن)
لانه: فَک
مرورگر: وَمُجِی
یقین: آوار
رهیدن، فرار کردن: وُ̌وشتن ، ویرتَن، ویروتن
سیمبر: درگاه خانه، میدان کشتی گیله مردی
فکر و اندیشه ،تفکر: ویر
گرگ: وَرگ
برگ: وَلگ
بازی ، گِیم : مِزو ، مِزا ، بازی
طبقه: اوشکوب
جاده : راشی
اندازه ، هندسه: هَنگَدَر
آن اندازه : هنی
گوساله : منده ، لیشه
گاو جنگی: ورزاجنگ
نگاه کردن: دیه ین ، فندرستن
گُم: اویرا
گمشده: اَویرا بوبو
آمار مطالب
آمار کاربران
آمار بازديد
اطلاعات شما
Alternative content